ZAPRASZAMY DO KANCELARII NA “TYDZIEŃ POMOCY OFIAROM PRZESTĘPSTW” – W dniach od 25 lutego do 02 marca 2013r. ponownie, jak w latach ubiegłych, Kancelaria przyłącza się i wspiera inicjatywę Ministerstwa Sprawiedliwości pt.: „Tydzień Pomocy Ofiarom Przestępstw”.
Zasadniczym celem inicjatywy jest zwrócenie szczególnej uwagi na potrzeby i prawa osób pokrzywdzonych przestępstwem.
All posts by Arkadiusz Jaskuła
Obowiązek alimentacyjny wobec byłego małżonka cz. II.
Nawiązując do wcześniejszego posta, należy dodać, że w treści art. 60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, regulującego kwestię alimentacji między małżonkami rozwiedzionymi przywołano jeszcze inne przesłanki dające szersze możliwości starania się o alimenty od byłego małżonka. Poniżej wskazuję, jak obowiązek alimentacyjny wobec byłego małżonka jest związany z treścią wyroku rozwodowego.
Jeśli w wyroku orzekającym rozwód Sąd uznał, że jeden z małżonków jest wyłącznie winny rozkładu pożycia, a dodatkow stwierdzi, że rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, wtedy małżonek niewinny może żądać od małżonka wyłącznie winny, aby przyczyniał się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, nawet jeśli ten nie znajduje się w niedostatku.
Tym samym podstawowym kryterium tego rozszerzonego obowiązku alimentacyjnego małżonka, którego Sąd w wyroku rozwodowym uznał za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, jest wykazanie, że konsekwencją rozwodu jest istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego.
Weryfikacja, czy zaistniało takie pogorszenie, polega na porównaniu sytuacji, w jakiej niewinny małżonek znalazł się po orzeczeniu rozwodu, z sytuacją, w jakiej znajdowałby się, gdyby rozwodu nie orzeczono i gdyby pożycie małżonków funkcjonowało w sposób właściwy. Dla takiego sprawdzenia sytuacji małżonka niewinnego nie mają istotnego znaczenia zmiany, jakie nastąpiły w jego położeniu w czasie między faktycznym rozłączeniem małżonków a orzeczeniem rozwodu.
Sąd Najwyższy wskazał precyzyjnie, iż “Przy ocenie, czy nastąpiło istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego (art. 60 § 2 KRO), należy brać pod uwagę warunki materialne tego małżonka, jakie miałby, gdyby drugi z małżonków spełniał należycie swoje obowiązki i gdyby małżonkowie kontynuowali pożycie”.
Oczywiście małżonek niewinny znajdujący się w niedostatku, ma prawo dochodzić alimentów od małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia – na zasadach ogólnych – opisanych w poprzednim poście – również wtedy, gdy rozwód nie pociągnął za sobą istotnego pogorszenia jego sytuacji materialnej.
Ustawodawca nie określa i nie definiuje co należy rozumieć pod pojęciem
“odpowiedniego zakresu zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego”, orzecznictwo Sądów interpretuje ten zapis zazwyczaj jako szerszy obowiązek alimentacyjny od tego jaki ma małżonek nie będący wyłącznie winnym rozkładu małżeństwa. Przyjmuje się powszechnie, że ten obowiązek alimentacyjny małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia nie jest określony tak szeroko, aby miał on zapewnić małżonkowi niewinnemu równą stopę życiową, niemniej jednak, w zależności od konkretnych okoliczności badanych w sprawie, zakres przyczyniania się małżonka wyłącznie winnego do utrzymania małżonka niewinnego mieści się między granicą, poniżej której miejsce ma niedostatek, a granicą, której przekroczenie byłoby zrównaniem stopy życiowej obojga małżonków. Tym samym, małżonek niewinny nie ma podstaw do takich alimentów, które miałyby na celu wyrównanie stopy życiowej rozwiedzionych małżonków, ale pozwala mu rościć sobie alimenty pozwalające na bardziej dostatnie życie.
Jeśli chodzi o precyzyjne określenie kwoty zobowiązania alimentacyjnego, to tak jak w przypadku zwykłego obowiązku alimentacyjnego Sąd ma za zadanie zbadać możliwości zarobkowe i majątkowych małżonka winnego rozkładu pożycia.
Trzeba pamiętać, że w odróżnieniu od obligatoryjnego charakteru zwykłego obowiązku alimentacyjnego, przewidzianego w sytuacji braku wyłącznej winy któregokolwiek z małżonków, uwzględnienie roszczenia alimentacyjnego przy winie wyłącznej jednego z małżonków i zasądzenie roszczenia w wysokości “ponad granicę niedostatku”, jest fakultatywne.
Sąd bowiem”może”, ale nie musi przyznać małżonkowi niewinnemu alimenty w kwocie wyższej od tej, jaka jest mu potrzebna do usunięcia niedostatku, nie oznacza to jednak dowolności Sądu.
W kwestii zasadności i wysokości roszczenie małżonka niewinnego należy uwzględnić okoliczności danej sprawy weryfikowane według kryterium zasad współżycia społecznego. Generalnie uznaje się, że wystarczającym uzasadnieniem takiego roszczenia są zwłaszcza okoliczności dotyczące długiego czasu pożycia małżeńskiego, osobiste starania małżonka niewinnego o wychowanie dzieci stron, zaangażowanie w prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego, podeszły wiek, zły stan zdrowia itp.
Obowiązek alimentacyjny wobec byłego małżonka
Podstawowym przepisem regulującym ewentualny obowiązek alimentacyjny między małżonkami rozwiedzionymi jest art. 60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
W myśl tego przepisu, ten z małżonków, który nie ponosi – w świetle treści wyroku Sądu w sprawie rozwodowej – winy wyłącznej za rozkład pożycia, a znajduje się w niedostatku może starać się o alimenty od drugiego małżonka na swoje utrzymanie.
Podstawowym kryterium w takich sytuacjach jest zbadanie przez Sąd czy małżonek żądający alimentów od byłego małżonka pozostaje w niedostatku, a nadto ustalenie jego usprawiedliwionych potrzeb oraz możliwości zarobkowych i majątkowych małonka zobowiązanego.
Samo pojęcie niedostatku zinterpretował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 lipca 2000 r. (I CKN 226/00) wskazując, iż w niedostatku pozostaje nie tylko taki uprawniony, który nie dysponuje żadnymi środkami utrzymania, lecz także taki, którego usprawiedliwione potrzeby nie są w pełni zaspokojone.
Tym samym można uznać, że w w niedostatku znajduje się osoba, która własnymi siłami nie ma możliwości zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w określonej części.
Przyczynami niedostatku uzasadniającymi żadanie alimentów, w sprawach między osobami rozwiedzionymi, w przeważającej mierze są zazwyczaj: brak możliwości podjęcia pracy zarobkowej wskutek spoczywającego na rozwiedzionym małżonku obowiązku opieki i wychowania dzieci, stan zdrowia czy brak kwalifikacji zawodowych. Ten ostatni aspekt ma szczególne znaczenie, gdy w czasie trwania małżeństwa podział ról między małżonkami był taki, że jedno z małżonków zajmowało się gospodarstwem domowym i opieką nad dziećmi, świadomie rezygnując ze zdobywania zawodu, kwalifikacji itp.
Warto jednak pamiętać, że jeśli alimentów dochodzi małżonek, który – przy uwzględnieniu jego wieku, możliwości i stosunków rodzinnych – jest zdolny do podjęcia nauki niezbędnej do zdobycia odpowiednich kwalifikacji zawodowych, to ewentualne zasądzone przez Sąd świadczenie alimentacyjne winno mu przysługiwać wyłącznie do czasu uzyskania takich kwalifikacji.
Jeśli chodzi o kryterium usprawiedliwionych potrzeb, to w skrócie można je określić jako potrzeby dotyczące mieszkania, wyżywienia, odzieży, leczenia, pielęgnacji w chorobie itp.
Te elementarne potrzeby polegające na zapewnieniu minimum egzystencji, w konkretnym przypadku mogą rzecz jasna byś określone w odmiennych wysokościach pieniężnych, chodzi bowiem o stworzenie uprawnionemu małżonkowi normalnych warunków do życia, odpowiadających jego wiekowi, stanowi zdrowia i innym okolicznościom konkretnej sprawy, jeżeli uprawniony nie może zaspokoić tych potrzeb własnymi siłami.
Z kolei przy ustalaniu przez Sąd możliwości zarobkowych zobowiązanego małżonka uwzględnia się w szczególności wynagrodzenie wraz z uzupełniającymi je składnikami, jak premie oraz różnego rodzaju dodatki.
Zaś przy ustalaniu przez Sąd możliwości majątkowych zobowiązanego małżonka należy uwzględnić zwłaszcza dochody, jakie może on osiągać ze swojego majątku, jeśli takowy w ogóle posiada np. w postaci czynsz za najem lokalu, odsetki z kapitału itp.
Wydłużony termin przedawnienia roszczeń
Każde roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu (wyrok, nakaz zapłaty), jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy.
Z kolei, jeśli to stwierdzone w orzeczeniu lub ugodzie roszczenie obejmuje świadczenia okresowe (np. alimenty), roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu.
W ten sposób ustawodawca w art. 125 kodeksu cywilnego niejako wydłużył okres przedawnienia niektórych roszczeń. Warto jednak wskazać, że przepis ten nie znajduje zastosowania do roszczeń, które nie ulegają przedawnieniu.
Wyżej określone terminy dotyczą jednak tylko roszczeń stwierdzonych orzeczeniem, zatem dotyczy wyłącznie roszczeń istniejących, a tym samym nie ma zastosowania do orzeczeń ustalających odpowiedzialność podmiotu za szkody przyszłe.
Nadto zakres zastosowania tego terminu określony jest przez przedmiotowy i podmiotowy zakres orzeczenia, zatem jeśli sprawa sądowa i wydane orzeczenie (wyrok, nakaz zapłaty) obejmowało tylko część należnego roszczenia, tylko ta część będzie podlegała dziesięcioletniemu przedawnieniu z art. 125 kodeksu cywilnego.
Jako ciekawostkę można wskazać, iż termin z art. 125 kodeksu cywilnego nie odnosi się do roszczeń stwierdzonych innymi niż wymienione w tym przepisie tytułami egzekucyjnymi, tym samym nie znajduje zastosowania do roszczeń stwierdzonych aktem notarialnym, w którym dłużnik poddał się egzekucji (art. 777 pkt 4 i 5 KPC)