Kto może ubiegać się o adwokata z urzędu?

Art. 78 Kodeksu Postępowania Karnego precyzuje, że osoba może wnieść o adwokata z urzędu, jeśli jej stan majątkowy (czyli miesięczne zarobki a także majątek w postaci np. mieszkań, działek lub samo­cho­dów) i rodzinny (np. konieczność płacenia alimentów lub dzieci i żona na utrzy­ma­niu) nie pozwala na opłacenie pełnomocnika na własny koszt (adwokat z wyboru).
Adwokata „z urzędu” sąd może wyznaczyć podejrzanemu i oskarżonemu na każdym etapie postępowania: przygotowawczego na policji i prokuraturze i w trakcie procesu sądowego. O pełnomocnika z urzędu może także wnioskować pokrzywdzony będący oskarżycielem posiłkowym.

Jak ubiegać się o obrońcę z urzędu?
Na każdym etapie postępowania – przy dochodzeniu na policji, w prokuraturze i na etapie sądowym – osoba może wnosić o ustanowienie obrońcy z urzędu. Proszę pa­miętać, że oskarżony nie musi składać żadnych zeznań przez cały ciąg postępowania tak przy­go­to­wawczego jak i sądowego. Wartio czasem skorzystać z tego prawa i rozpocząć skła­da­nie zeznań dopiero w chwili przystąpienia adwokata.
Sprawa jest prosta: z wydrukowanym i podpisanym wnioskiem oraz załącznikami zwracamy się przed przesłuchaniem lub rozprawą do osoby je prowadzącej, a ta przekazuje wniosek do odpowiedniego sądu.
Wniosek ten analizuje prezes sądu i rozstrzyga, czy spełnione są warunki. Od tej decyzji nie przysługuje odwołanie.
Jeśli podejrzany lub oskarżony składając wniosek o adwokata z urzędu chciałby nawiązać współpracę z kimś konkretnym, może wskazać tego adwokata imiennie we wniosku. Jeżeli nie będzie przeciwwskazań, dziekan Okręgowej Rady Adwokackiej, który tym się zajmuje, powinien wyznaczyć adwokata wskazanego we wniosku. Jako kancelaria mamy na tym polu pewne doświadczenie.

Odmowa
Sąd nie przyzna obrońcy z urzędu, jeśli podejrzany lub oskarżony nie przedstawi wiarygodnych danych odnośnie swojej sytuacji materialnej. Jest to jedyna przesłanka, mimo, że w procesach karnych wg Kodeksu nie zawsze oskarżony musi mieć profesjonalnego obrońcę.

Zdarza się, że wnioskodawcy przesadzają:

– Spotkałem się z sytuacją, w której podczas składania wniosku o obrońcę z urzędu oskarżona tłumaczyła przed sądem, że nic nie ma, musi wykarmić trójkę dzieci i jeździ „starym gratem”. Sędzia przeczuwała, że nie musi to być pełna prawda i poprosiła o dowód rejestracyjny samochodu. W środku było ubezpieczenie roczne OC i AC, za które oskarżona zapłaciła 2500 zł. Adwokata z urzędu rzecz jasna nie ustanowiono. – opowiada adwokat Arkadiusz Jaskuła. – Sytuacja ta pokazuje dwie strony problemu: fakt, że oskarżeni mają lekceważący stosunek do prawa i zagrożenia grzywną, która grozi w razie złożenia oświadczenia o stanie majątkowym niezgodnego z prawdą, ale także pobieżność sądów przy ustanawianiu adwokata z urzędu, które ma miejsce na posiedzeniu niejawnym. Sędziowie często nie mają czasu lub determinacji, by określić prawdziwe potrzeby i możliwości wnioskodawcy i odmawiają bądź ustanawiają adwokata bez zagłębienia się w jego sytuację materialną. To niestety zjawisko patologiczne. – dodaje adwokat.

Zasady pracy adwokata z urzędu:
Niezależnie od tego, czy obrońca został wybrany przez klienta, czy ustanowiony przez sąd, jego praca polega na tym samym i determinacja w obronie klienta powinna być podobna. Zdarza się, że adwokaci mają lekceważący stosunek do spraw z urzędu i obsługę tych klientów zlecają aplikantom. Poza tym, że jest to naganne moralnie, w skrajnych sytuacjach takim adwokatem może zainteresować się Rada Adwokacka i zastosować kary dyscyplinujące.

Jeśli sprawa jest wygrana:
W przypadku uniewinnienia lub umorzenia sprawy, oskarżony/podejrzany nie ponosi żadnych kosztów.

Jeśli sprawa jest przegrana:
W przypadku skazania, winny musi zwrócić koszty postępowania, w tym również koszty adwokata. Istnieje możliwość zwrócenia się do sądu o zwolnienie od opłaty tych kosztów, przy czym znów należy wykazać się trudną sytuacją rodzinną lub finansową.

Kiedy adwokat z urzędu przyznawany jest z inicjatywy sądu, bez konieczności składania wniosku:

• jest nieletni;
• jest głuchy, niemy lub niewidomy;
• jest niepoczytalny;
• zarzucono mu zbrodnię (przestępstwo zagrożone karą od 3 lat pozbawienia wolności);
• jest pozbawiony wolności (w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem I in­stan­cji);
• nie włada językiem polskim (w postępowaniu wykonawczym);
• jest pozbawiony wolności i nie uczestniczy w rozprawie apelacyjnej przed sądem odwoławczym.

Źródło: www.ms.gov.pl

Zapraszamy do zapoznania się z zasadami zwalniania od uiszczenia kosztów sądowych.